Türkiye’ de 10 yıllık geçmişi olan şeker sanayisinin kuruluş amacı önemli bir gıda maddesi olan şekerin, üretim tüketim güvencesini sağlamaktır. Şeker sanayi bir yandan şeker pancarı tarımını geliştirerek tarım sektörünün gelişmesini sağlamaktadır. Ayrıca şeker hammaddesi ile şekerli ürünler sanayinin gelişmesine öncülük etmektedir.  Bu nedenle şeker pancarı üretimi önemlidir. Şeker sanayi ile ülkemizde ilk sözleşmeli üretime başlamıştır. Şeker sanayi ile halkımızın şeker ihtiyacının karşılanması yanında şeker sanayinin yan ürünü olan küspe ve melas hayvan yemi olarak tüketilmekte ve farklı değerlendirilmektedir. Bir zamanlar şeker şirketi bünyesinde hayvancılık birimleri de bulunmaktaydı, bu teşkilat Türkiye’de hayvancılığın gelişmesine de önemli katkıda bulunmuş ve bulunmaya devam etmektedir. Şeker sanayi, şeker pancarından şeker, melas ve posanın yanında yan ürün olarak ispirto, biyoetanol gibi ekonomik değeri yüksek çok sayıda ürün üretimiyle ülke ekonomisine önemli katkılar sağlamaktadır.

Dünyada 2023/24 pazarlama yılında milyon ton olarak şeker üretimi 187,8, tüketimi 180,0, ithalat 59,0, ihracat 72,1, dönem sonu stoklar 33,5 ve arz fazlalığı da 7,8 milyon ton olarak tahmin edilmektedir. Dünyada 2022/23 döneminde üretilen sakaroz kökenli şekerin, % 20'si pancardan, % 80' i şeker kamışından elde edilmiştir.

Türkiye, şeker politikasında kendine yeterliliği esas almış olup, şeker üretiminin ihtiyaçtan fazla olması ve stokların artmasının önemli bir sorun oluşturmaya başlaması nedeniyle soruna çözüm olarak 1998 yılında şeker pancarı üretimine kota uygulamasına geçilmiştir.

2003/2004, 2004/2005, 2005/2006 ve 2006/2007 pazarlama yıllarında kotalar hep aynı açıklanmıştır. 2007/2008 pazarlama yılında ülke toplam kotası aynı kalmış ancak NBŞ oranı %35’e düşürülerek 318 bin tona düşürülmüştür. Tablo 1’de bazı yılların şeker kotaları verilmiş olup Tabloda görüldüğü gibi 2010/2011 pazarlama yılında 2709 bin ton olan şeker üretimi 2444 bin tona düşürülmüştür. 2011 ve 2012 ve 2012/2013 pazarlama yıllarında şeker pancarı şeker kotası aynı kalmış ancak NBŞ oranları ve üretiminde miktarlar değiştirilmiştir.

Tablo 1. Bazı Yıllar Tahsis edilen Pancar şekeri ve NBŞ kotaları (bin ton)

Kaynak: ŞDB, 2023,

Türkiye’de 2022 yılında yaklaşık 3 milyon dekar alanda 19 milyon ton şeker pancarı üretiminden iki milyon yedi yüz elli bin ton 7gerçekleştirilmiştir. 2022/23 pazarlama yılında Türkiye’de 2 milyon 520 bin ton şeker elde edilmiştir. Türkiye’de 2022 yılında 3 milyon dekar şeker pancarı alanının %31,14’ü Konya’da yer alırken, %5,71’i Yozgat’ta, %5,58’i Eskişehir’de yer almaktadır. Türkiye’de 2022 yılında iller itibarıyla şeker pancarı üretimine bakıldığında toplam 19,3 milyon ton olan şeker pancarı üretiminin %35,45’inin Konya’da, %6,32’sinin Yozgat’ta, %5,54’ünün Kayseri’de olduğu görülmektedir. Konya şeker pancarı üretiminde önemli bir ildir.

2024/2025 üretim sezonu için kotalarla ilişkin Cumhurbaşkanı Kararı, Resmi Gazetede yayımlandı. Buna göre, 2024-2025 pazarlama yılı ülke toplam A kotası 2 milyon 910 bin ton olarak belirlenirken, pancar şekeri A kotası 2 milyon 837 bin 250 ton, B kotası ise bu rakamın yüzde 5'i oranında 141 bin 863 ton oldu. Nişasta bazlı şeker kotası da ülke toplam A kotasının yüzde 2,5'ine karşılık gelen 72 bin 750 ton olarak kararlaştırıldı.

Ayrıca, üretim yapmakta olan şirketlere tahsis edilen pancar şekerinde A ve B kotası ile nişasta bazlı şekerde A kotası miktarları belirlendi. Konya Şeker Sanayi ve Ticaret AŞ'ye 457.280 ton A kotası, 22.864 ton B kotası olmak üzere 480.144 ton kota verilmiştir.

A Kotası Şeker Yurtiçi talebe göre üretilen ve pazarlama yılı içinde iç pazara verilebilen şeker miktarını belirtir. B Kotası ŞekerA kotasının belli bir oranına tekabül eden ve güvenlik payı için bulundurulmak üzere üretilen şeker miktarını belirtir. C şeker: 4634 sayılı Şeker Kanununda C şekeri: Yurt içinde pazarlanamayan şeker ile işlenmek üzere ihraç kaydıyla temin edilen ham ve beyaz şeker olarak ifade edilmektedir.

Dünyada kişi başına sakaroz kökenli şeker tüketimi beyaz şeker cinsinden yılda 22,1 kg'dır. Türkiye'de yıllık kişi başı ortalaması dünya ortalamasından yüksek olup 31 kg şeker tüketilmektedir. Dünyada şeker tüketiminde Türkiye 180 ülke arasında 64. sırada yer almaktadır.

Gün içerisinde tüketilen şeker miktarını azaltmak sağlığınız için olumlu bir adım olacak olmasına rağmen doğrudan ve dolaylı olarak şeker tüketimimiz her geçen yıl artmaktadır.

Ülkemizde nüfus ve dışarıdan ülkemize farklı nedenlerle gelenlerin sayısında artış olmasına rağmen Tablo1’de görüleceği gibi bazı yıllar şeker kotasında artış olmamıştır.

Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sonucunda elde edilen verilere göre, 2024 yılı başı itibarıyla Türkiye'nin nüfusu 85.372.377 kişidir. Bazı kaynaklar Türkiye’nin 2023/2024 pazarlama yılında şeker tüketiminin 3,4 milyon ton olacağı tahmin etmesine rağmen mevcut nüfusumuz, sayısı farklı belirtilen geçici sığınmacılar ve ülkemize gelen 50 milyon turistin de şeker tüketimleri de dikkate alınırsa ülkemizde 4 milyon tondan fazla kadar şeker tüketileceği tahmin edilmektedir.  Hâlbuki ülkemize gelen turistlerin ülkemizdeki kişi başı tüketimden daha fazla tükettikleri dikkate alınırsa ülkemizde şeker pancarı şekerine verilen toplam kotanın 3.5 milyon tondan daha fazla olması gerekmektedir.