Azerbaycan ile İran’ın ortaklığıyla inşa edilen barajın açılışı için gittiği Azerbaycan dönüşü kendini taşıyan helikopterin düşmesi sonucu İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi hayatını kaybetti. Reisi’yle birlikte Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan da kazada can verdi. Uluslararası İlişkiler Uzmanı Prof. Dr. Şaban Halis Çalış ise, İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin ölümüne ilişkin önemli açıklamalarda bulundu.
“PERDE ARKASINA BAKMAK LAZIM”
İran Cumhurbaşkanı Reisi’nin ölümü sizce suikast miydi?
Reisi’nin ölümüyle ilgili gelişmeleri takip ettiğimiz zaman normal bir ölüm olduğunu değerlendiremiyoruz. Ama eldeki verilere bakıldığında Reisi’nin bindiği helikopterle ilgili hem teknik hem de iklim koşullarından kaynaklı birtakım sorunlar var. Ancak özellikle devlet başkanlarının seyahatleri ve ziyaretlerinde her zaman daha dikkatli davranılır. Bu açıdan bakıldığında ise Reisi’nin normal bir ölümle hayatını kaybetmediğine dair değerlendirmelere de kulak vermek gerekir. Bunların yanında uluslararası ilişkilerde son dönemlerde yaşanan sorunlar, İsrail-İran ve İsrail-ABD ilişkileri, Reisi’nin ölümüne dair bir komplo olasılığını gözler önüne seriyor. Bu durumda olağan şüpheliler İsrail ve ABD. Ancak uluslararası ilişkiler açısından şüphelilerin ötesine de bakılması gerekiyor. Yani birinci şüphelilerin perde arkasındakilerin de gündeme gelmesi lazım. Bunun için İran bölgesindeki gelişmeleri dikkate almak gerekiyor. Özellikle bu tür olayların arkasında olabilecek bir Rusya faktörünün ihmal edilmemesi gerektiğini düşünüyorum. Eğer Reisi’nin ölümünde bir suikast varsa, bu noktada büyük devletler işin içindedir. Ancak şu an bu konuda kesin bir yargıya ulaşılmadı. Sadece ihtimaller dahilinde saydıklarımızı dikkate almanın önemli olduğunu düşünüyorum.
TÜRKİYE’DE MİLLİ YAS OLMASI YANLIŞ BİR KARAR DEĞİLDİ
Reisi’nin ölümünden dolayı Türkiye’de Milli Yas ilan edildi. Bu konu hakkında ne düşünüyorsunuz?
Türkiye bu konularda hassas bir ülkedir. Dolayısıyla komşu ülkemizde elim bir hadise meydana geldi. Komşumuzun cumhurbaşkanı ve dışişleri bakanı birlikte bir kazaya kurban gittiler. O yüzden Türkiye burada büyük devlet olmanın kendince gereğini yerine getirdi. Bu konuda eleştiri yapmak uygun değil. Ben bir gün yas ilan edilmesinin normal bir şey olduğunu düşünüyor ve acıları paylaşma adına bu karara olumlu bakıyorum.
O DA İRAN’IN AYIBIDIR!
Gündemde olan bir haberin fotoğrafında, İran’ın yanında olan ülkelere teşekkür mesajı yayımlanmıştı. Ancak bu fotoğrafta Türk bayrağının olmadığı gözlerden kaçmadı. Bu noktada ne söylemek istersiniz?
Bu İran’ın ayıbıdır. Türkiye’nin bir gün yas ilan edecek kadar konuya duyarlı olmasının karşılığında İran’ın geleneksel Türkiye rekabetini bu boyutta sürdürmesi anlaşılabilir şey değil. Bu diplomatik dile uygun olmayan bir durum.
TÜRKİYE BULDU, İRAN ÜSTÜNE KONDU!
Türkiye AKINCI insansız hava aracı sadece 90 dakikada Reisi’yi buldu. Ancak bu noktada Türkiye’nin teknolojisine yerli değil diyen çok fazla ses çıktı. Bu konuda ne düşünüyorsunuz?
Bazı kişiler kendi ülkelerine karşı sürekli olumsuz bir tutum içerisindeler. Doğrusu bunu anlayamıyorum. Aşağılık kompleksi gibi bir şey. Diğer taraftan İran’ın yaptığı açıklamalar da diplomatik bir dil taşımıyor. Olay yerine ilk kimin ulaştığının cevabı basit bir mesele. Türkiye tarafından bu konuyu abartanlar ile İran tarafından inkar edenlerin aynı noktada olduğunu söyleyebiliriz. Türkiye’nin insansız hava araçlarında gelişmesine karşın İran’ın bu noktada aşağılık kompleksi içerisinde olduğunu görüyoruz. İran, Reisi’yi kendilerinin bulduğunu söylüyor. Madem öyle, neden açıklamasını yapmadınız? Ortada bir cenaze var. Ama birileri hâlâ Türkiye ile rekabet etmeye çalışıyor. Bu hareketler komşu bir ülkeye yakışır şeyler değil.
DEĞİŞEN BİR ŞEY OLMAYACAK
Reisi’nin hayatını kaybetmesi Türkiye’yi etkileyecek mi?
Ben etki olmayacağı kanaatindeyim. İran’daki değişim durumunun da bölgesel politikaları radikal bir şekilde etkileyeceğini düşünmüyorum. Reisi’den sonra seçilecek olan yeni cumhurbaşkanıyla İran’ın ideolojisinin, iç ve dış politikasının değişeceğini zannetmiyorum. Çünkü İran’da kendince işleyen bir sistem mevcut. Detay konularda farklılıklar olacaktır. Ama genel politikalarda değişikliğe gidilmez. Bunun yanında olanların Türkiye’ye sıçrayacağını düşünmüyorum. İran ve Türkiye arasındaki ilişki mevcut gerilim şeklinde devam edecektir. Ayrıca büyük güçler ve politikadaki aktörler, dünya ve bölge politikalarında değişikliğe gitmeyecektir.
Teşekkür ederiz...
