Değerli okuyucularım bu yazıyı yazdım, yazdıklarımı tekrar gözden geçirirken 2024 hububat fiyatları açıklandı. Bazı ilavelerle hububat fiyatlarıyla ilgili görüşlere yer verdim.
Tarım ürünlerinin üretim ve pazarlamasında ürün fiyatları, yıllık üretim miktarı ve fiyatların bağlı olduğu diğer faktörler en önemli konulardır. Her ne kadar dünyadaki üretim ve fiyatlar etkilese de tarım ürünlerinin belirlenen fiyatları; üretimin sürdürülebilirliğini, üreticilerin gelirlerini, tüketicilerin ise gıda harcamalarını etkilemektedir.
Buğday temel besin kaynağımız ve stratejik öneme sahiptir. Temel besin kaynağı ve stratejik bir ürün olması nedeniyle hem üretimi hem de fiyatlaması kapsamlı politika ve programlara konu edilir.
Daha çok ekmeklik un olarak kullanılan buğdayın kullanımı son yıllarda refah düzeyinin artması unu daha çok kullanan fırınlar değil Unlu Mamuller üretim yerleri olmuştur. Vatandaşa ucuz ekmek yedirilecekse unlu mamuller ile ekmek fırınları üretim yerleri ile ilgili yeni bir organizasyona gidilmelidir.
Buğday da diğer tarım ürünleri gibi dünya ve ülkemizde farklı pazarlarda, farklı fiyatlarla el değiştirmektedir. Fiyat analizleri ile kaliteye bağlı fiyat değişmeleri ve hükümet programlarının fiyat üzerindeki etkileri bulunmaktadır. Pazarlarda, satıcı ve alıcılar arasındaki ilişkiler; bir seri fiyat, alım ve satım şartlarının ortaya çıkmasına yol açar ve arz ve talep şartları altında denge fiyatı oluşur. Arz ve talep şartları mevsimlere bağlı olarak değişmekte ve bu da fiyatlara yansımaktadır. Ayrıca, depolama, taşıma masrafları ve ödeme durumu fiyatları etkilemektedir. Ürünlerin çeşit, yetiştirildiği bölge, standardizasyonu ve derecelendirme sonucu ürün kalitesinin tüketicilere sağlayacağı yararlar ile fiyat arasında sıkı bir ilişki vardır. Bütün bu faktörler dikkate alınarak ülkemizde Toprak Mahsulleri Ofisi gibi düzenleyici bir otoritedir. TMO buğday alımları ve fiyat düzenlemeleri yolu ile buğday piyasasında fiyat oluşumunda önemli rol oynamaktadır. Ülkemizde hububat alımlarda TMO tarafından belirlenen kalite faktörlerine göre alım fiyatı belirlendiğinden ülke genelinde yanıltıcı olmamaktadır.
Buğday maliyetiyle ve beklentilerle ilgili açıklamalara bir bakalım; buğdayda bir kilogram maliyet bazı odalara göre 9-10 lira iken bazı odalar 13.39 TL (Adana ZO.) açıklamaktadır.
Türkiye Ziraat Odaları Birliği Genel Başkanı Şemsi Bayraktar 2024 buğday üretim maliyetinin yüzde 62 arttığını açıklayarak, 1 kilogram buğdayın 10 lira 87 kuruşa mal edildiğini söylemiştir.
Bazı siyasiler "Buğday alım fiyatının bir an önce açıklanmasını, kilo başına en az 15 lira olmalı, kilo başına prim desteğinin ise en az 3 lira olması gerektiğini söylemişlerdir.
Siyasilerin muhalefet kanadı daha yüksek fiyat telaffuz ederken beklenen rakamın o rakamları bulmayacağı kanaatindeyim.
Bazı tarım yazarları buğday fiyatının 12’yi görmeyeceğini, 10,30 TL’nin altına da düşmeyeceğini belirterek çiftçinin bu fiyatlara göre ortalama yüzde 25 ile 33 arasında kazanacağını iddia etmektedirler.
Son yedi yılın en düşük kapanış stokları olmasına rağmen, talep düşüklüğünün fiyatların gerilemesinin ana nedeni olduğunu kaydeden Taban Gıda CEO’su Hasan Hacıhaliloğlu, “yine en büyük ithalatçı ülkelerden Mısır, Türkiye ve İran gibi ülkelerin hasat zamanlarının yaklaşmasının etkili olduğunu, Türkiye’nin elindeki stok ve en büyük ihracatçı olan Rusya’nın elindeki ciddi stokun fiyatların aşağı yönlü seyretmesine neden olduğunu belirtmiştir. Hacıhaliloğlu, ‘’TMO’yu zor bir dönem beklediğini, girdi maliyetlerinin bu denli artış gösterdiği bir dönemde (işçilik, mazot, gübre ve icar) dünya fiyatları geriye doğru gittiğini ve ekiliş alanlarının azalmaması için en az 11.500 TL gibi bir alım fiyatı beklendiğini, ancak dünya fiyatlarının çok üzerinde kalma olasılığımız da çok fazla olacağını ve Dünya fiyatlarında yatay bir seyir devam edecek” demiştir.
TMO Genel Müdürü Ahmet Güldal; Mayıs ayında başlayacak hububat hasadı için tüm depolar hazır, fiyat açıklanmasa bile biz alım yapacağız” demiştir. Güldal bu yıl rekoltenin yüksek olacağını ancak 2024 yılında geçen yıla göre biraz düşük olacağını belirtmiştir. Rekolte tahminleri çoğu zaman fiyat açıklanma sürecini yakından etkiliyor. Üretici yüksek fiyat alabilmek için ürününün az olmasını, tüccar da malın fiyatının düşük olması için rekoltenin yüksek açıklanmasını istiyor” ifadesini kullanmıştır.
Gıda güvenliği, dış piyasa fiyatları ve üretimin sürdürülebilirliği gibi konuları dikkate alınarak ülkede hububat fiyatları yukarda ki faktörler de dikkate alınarak belirlenmektedir.
Hububat fiyatları genelde Mayıs ayı içerisinde açıklanmakta olup bazı yıllar geciktirilmektedir. Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan tarafından 2019 yılında 2 Mayıs'ta, 2020'de 4 Mayıs'ta, 2021 yılında 17 Mayıs'ta, 2022'de 5 Haziran'da ve 2023 ve 2024 yılında ise aynı gün (6 Haziran'da) fiyatlar açıklanmıştır.
2023 yılında açıklanan fiyatlar ne idi bakalım ve 2024 yılı için beklentiler ve açıklamalara bir bakalım. Ekimden yetiştirme ve hasada kadar masraflar hasat sonrası taşıma, depolama ve işleme süreçlerindeki kayıplar maliyete etki etmektedir. Geçen yıldan bu yana aratan girdi fiyatlarına rağmen günümüzde fiyatlar nasıl bir göz atalım.
Dünya piyasalarında buğday fiyatına göz atacak olursak Şikago Borsası’nda buğdayın 238 dolardan işlem görmesi/ Rusya, Fransa, ABD buğdayında kısmi düşüşler/tarımsal üretici girdi fiyatları/sahadan gelen maliyetler/fiyatın gıda enflasyonuna etkileri/Rusya buğdayının 205 dolara alıcı bulması/seçimlerin geçmesi” gibi pek çok unsuru göz önünde bulundurularak uygun bir fiyat beklenilmekteydi.
Hububat fiyatlarının açıklandığı gün (6.6.2024) Konya Ticaret Borsası fiyatları aşağıda Tablo 1’de verilmiştir.
Tablo 1. 6.6.2024 Günü Konya Ticaret Borsasında Gerçekleşen Hububat Fiyatları
Elektronik Satış İşlem Piyasası Anlık Fiyatlar
|
ÜRÜN CİNSİ |
EN AZ (TL) |
EN ÇOK (TL) |
ORTALAMA (TL) |
TOPLAM ADET |
TOPLAM MİKTAR |
|
|
7.0010 TL |
8.1100 TL |
7.8005 TL |
9 Adet |
191,500 KG |
||
|
8.8010 TL |
9.8140 TL |
9.3857 TL |
9 Adet |
263,000 KG |
||
|
8.0010 TL |
9.8010 TL |
9.4221 TL |
2 Adet |
38,000 KG |
||
|
8.0010 TL |
8.3760 TL |
8.2708 TL |
18 Adet |
461,500 KG |
||
|
5.2010 TL |
5.2010 TL |
5.2010 TL |
1 Adet |
7,000 KG |
||
Buğday maliyeti açıklayanların her birinin farklı bir hesabı olması nedeniyle mühendis aklıyla ve bilimsel verilere göre tarladaki verimli buğdayın maliyetiyle ortalama Türk çiftçisinin “çiftçi şartlarında ürettiği” buğday maliyeti çok farklı çıkması normaldir.
Tarım ürünlerinde ürün maliyet kişiseldir, esasen her maliyet kendi şartlarında doğruluk payı içermektedir. Ancak bu maliyet ve fiyat belirleme de uzun vadede, çiftçi şartlarında maliyeti göz önüne alarak çiftçi gelirlerini artırmak, bölgeler arası verim kaynaklı gelir kaybını en aza düşürmek olmaktadır.
TMO Genel Müdürü Ahmet Güldal, özel sektörün finansman maliyetinden şikâyet ederek kendisinden destek istemesi üzerine “Finansmana erişimde sektörün yaşadığı her türlü endişe bizim için de geçerli. Biz de dışarıdan finansman kullanıyoruz, iç piyasadan ürün alırken görev zararı yapamıyoruz. Tüm maliyetlerimizi hesaplayıp satış döneminde ürün fiyatına ekliyoruz. Yani maliyetin artması bizim ürün satış fiyatımızda da yansıyacak” değerlendirmesinde bulunmuştur.
Ülkemizde nüfus artışı ve gelen göçlerle hububat tüketimimiz her yıl bir önceki yıla göre artmaktadır. Ürün çeşit ve kullanım alanı fiyatı etkilemekte olduğundan her yıl bir önceki yıla göre maliyetlerin artması nedeniyle fiyatların da yükselmesi beklenmektedir.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından açıklanan hububat fiyatları bazı bölgelerde çitçilerin hasada başladığı, ürünlerinin ellerinde iken merakla beklenen 2024 yılı buğday ve arpa alım fiyatları 06.06.2024 Perşembe günü akşam açıklanmıştır. Aşağıda Tablo 2’de 2023, 2024 fiyatları ve %de artış oranları verilmiştir.
Tablo 2. 2023ve 2024 DÖNEMİ TMO HUBUBAT ALIM FİYATLARI
|
CİNSİ |
ALIM KODU |
2023 yılı ALIM FİYATI TL/TON |
2024 yılı ALIM FİYATI TL/TON |
Artış % |
|
|
MAKARNALIK BUĞDAYLAR |
MAKARNALIK BUĞDAY |
1121 |
9.100 |
10.500 |
15,385 |
|
1122 |
9.000 |
10. 000 |
11,111 |
||
|
1123 |
8.900 |
9.500 |
6,742 |
||
|
DÜŞÜK VASIFLI MAKARNALIK BUĞDAY |
1141 |
8.250 |
8.750 |
6,061 |
|
|
EKMEKLİK BUĞDAYLAR |
BEYAZ/KIRMIZI EKMEKLİK BUĞDAY |
1211- 1221 |
8.350 |
9.750 |
16,767 |
|
1212- 1222 |
8.250 |
9.250 |
12,121 |
||
|
1213- 1223 |
8.150 |
8.750 |
7,362 |
||
|
DÜŞÜK VASIFLI EKMEKLİK BUĞDAY |
1611- 1621 |
7.500 |
8.000 |
6,667 |
|
|
ARPA |
2111 |
7.100 |
7.300 |
2,817 |
|
|
2112 |
7.000 |
7.250 |
3,571 |
||
|
ÇAVDAR- TRİTİKALE-YULAF |
2211- 2221- 2311 |
6.100 |
---- |
---- |
|
|
2212- 2222- 2312 |
6.000 |
---- |
---- |
||
Taban fiyatlara ek olarak 2023 yılında buğdayda ton başına 1000 TL, arpada ise ton başına 500 TL prim desteği verilmişti Bu destekler 2024 yılında buğdayda ton başına 1.750 TL, arpada ise ton başına 750 TL prim desteği verileceği açıklanmıştır. Prim desteğindeki artış buğdayda %75 ve arpada ise %50 yükseltilmiştir. Bakanlığın belirleneceği usul ve esaslar çerçevesinde Çiftçi Kayıt Sistemine kayıtlı tüm üreticilerimize buğday için 1.750 TL/Ton’a, arpa için 750 TL/Ton’a kadar fark ödemesi desteği verilecektir. Bu ifadeden anlaşıldığına göre her buğday ve her arpa için açıklanan prim desteği her kilo ürün için aynı değerin verilmeyeceği anlaşılmaktadır.
Açıklanan fiyatlar Tablo1’de görüldüğü gibi Ticaret Borsaları her gün alım fiyat ve miktarlarını internet üzerinden açıkladıkları için fiyatlara değer olarak bir yakınlık görülmektedir.
Birçok risklerin olduğu tarım sektöründe çiftçiler her geçen gün artan kuraklık nedeniyle tarladaki ürünlerini daha erken almaya başlanmıştır. Özellikle arpa hasadı başladığı ve bazı bölgelerimizde diğer tahıllarında hasat edilmeye başlanması fiyat konusundaki belirsizlik nedeniyle hasat edilen ürün çiftçiyi zora sokmaktaydı, açıklama bu beklentiyi gidermiştir.
Çiftçimiz hububat alım fiyatlarının bir an önce açıklanmasını beklenirken verilen rakamlar çiftçiyi ve temsilcilerini memnun etmemiştir. Tablo 2’de görüldüğü gibi açıklanan fiyatlardaki artış %de olarak oldukça düşüktür. 6.6.2024 günü Altınekin Ziraat Odası başkanı Bekir Kağnıcıoğlu buğdayın kilo fiyatının 15 Tl olması gerekmektedir demişti. Ülkemizde tarımda girdi fiyatlarının çok yüksek olması sebebi ile zor günlerden geçen çiftçimiz açıklanan fiyatın emeklerini karşılaması ve üretimin devamlılığı açısından da önemlidir.
TMO tarafından yapılan açıklamada “TMO buğday ve arpa alım fiyatları ile dış ticaret tedbirlerine yönelik alınan bazı kararlar Bakanlığımızca 06/06/2024’te açıklanmıştır. TMO, Türkiye genelindeki iş yerleri ve protokol imzaladığı lisanslı depolar olmak üzere 600’ün üzerindeki alım noktasında faaliyet gösterecektir. TMO ile protokol imzalayan lisanslı depoculuk şirketleri www.tmo.gov.tr adresinde yayınlanmakta olup üreticilerimiz bu depolara teslim ettiği ürününü Elektronik Ürün Senedi (ELÜS) olarak TMO’ya satabileceklerdir.
TMO, üreticilerimizin iş yerleri önünde uzun süre beklemelerini önlemek amacıyla uyguladığı randevulu alım sistemine anlaşmalı lisanslı depolar da dahil olmak üzere tüm alım noktalarında devam edecektir. TMO Randevu Sistemi yenilenmiş olup üreticilerimiz randevularını ttps://randevu.tmo.gov.tr/ adresinden alabileceği gibi e-Devlet üzerinden (Randevu Sistemi-Toprak Mahsulleri Ofisi) de alabilecektir. TMO iş yerlerinde resmi tatil ve pazar günleri hariç haftanın 6 günü alım yapılacaktır.
Ürün bedeli ödemeleri, ürün teslimatına müteakip 45 gün içerisinde üreticilerin banka hesaplarına aktarılacaktır. Üreticilerimizin lisanslı depolara ürün teslim etmesi halinde; %2 stopaj, %2 SGK prim kesintisi muafiyeti, 25 TL/Ton nakliye desteği (750 TL’ye kadar), araç başına 25 TL analiz desteği, depo kira ücreti desteğinin yanında T.C. Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatiflerinden ürün bedelinin %75’ine kadar sıfır (%0) faizli 9 ay vadeli kredi kullanma imkânları bulunmaktadır.
Hububat üretiminin teşvik edilmesi amacıyla 2024 yılında; Bakanlıkça üreticilere ilave olarak gübre, mazot ve sertifikalı tohumluk desteği de verilmeye devam edilecektir.
ÇKS’de kayıtlı üretim miktarının tamamı satın alınabilecektir. TMO işyerlerine satılan ürünün borsa tescil ücreti TMO tarafından karşılanacaktır. Geçici alım merkezlerinde Hizmet Bedeli kesintisi (%1) yapılacaktır. Damperli araçlardan boşaltma ücreti alınmayacaktır.
TMO, altyapısı uygun olan ticaret borsalarında hububat alımı yapılabilecektir” denilmektedir.
Bu yıl üretilecek ürün miktarına, yetkililerin beklentileri ve dış alımlar dikkate alındığında fiyatların çok yüksek olması beklemeyenler çoğunluktaydı ve sonuçta öyle oldu. Hasat aylarında pazardaki arz miktarı fazla olacağından açıklanan bu fiyatlarında altına düşme eğilimi gösterebilir. Buğday depolarının boşaltılması gerektiği dönemlerde, hızlı bir stokların eritilmesi gerektiğinden fiyatların düşme eğilimi göstermesi de beklenir.
Fiyatların düşürülmemesi için TMO’nun her bölgede ürün alması ve ürün bedeli ödemelerini daha kısa zamanda yapması beklenmekte iken 45 gün sonra ödeme fiyatların daha da düşmesine sebep olabilir. Eğer alımda yavaşlama ve ödemelerde 45 gün süre uygulaması çiftçilerin nakit paraya ihtiyacı olduğundan serbest piyasada fiyatlar daha da geriye düşebilir. Ayrıca dışa ülkelerden hububat ithal edilirse bu durumda da hububat fiyatları düşebilir.
İnşallah bu durumlar yaşanmaz ve üretici hububat ekiminden vazgeçmez, hayırlı olsun.